Bhumika Abhilekh Online Nakasha: आपल्या देशात विशेषतः महाराष्ट्रात, जमीन म्हणजे केवळ मालमत्ता नव्हे, तर ती अनेकांच्या कष्टांची, स्वप्नांची आणि भविष्यातील गुंतवणुकीची पूर्तता असते. शेतकरी, सामान्य नागरिक किंवा जमीन खरेदी-विक्री करणारे, प्रत्येकासाठी जमिनीशी संबंधित कागदपत्रं मिळवणं ही एक कटकटीची आणि वेळखाऊ प्रक्रिया होती. मात्र आता, महाराष्ट्र सरकारनं घेतलेला एक महत्त्वाचा निर्णय या सर्व अडचणींवर तोडगा काढणारा ठरतोय.
म्हणजेच, भूमी अभिलेख विभागाचं नवीन डिजिटलीकरण झालेलं पोर्टल आता नागरिकांना घरबसल्या तब्बल 17 विविध सुविधा उपलब्ध करून देतंय. या सुविधांच्या मदतीनं जमीनसंबंधित अनेक कामं आता एका क्लिकवर पार पडणार आहेत.
भूमी अभिलेख म्हणजे काय?
जमिनीच्या नोंदी, तिचा प्रकार, मालकीची स्थिती, फेरफार, विवाद, उपयोग इत्यादी सर्व माहिती जी शासकीय पातळीवर नोंदवली जाते, त्याला ‘भूमी अभिलेख’ म्हणतात. ही नोंद अधिकृत आणि कायदेशीर मानली जाते आणि प्रत्येक व्यवहारात तिचा आधार घेण्यात येतो.
नवं पोर्टल आणि त्याचा उद्देश
महाराष्ट्र शासनानं भूमी अभिलेख विभागाचं अधिकृत पोर्टल (https://bhumiabhilekh.maharashtra.gov.in) अपडेट केलं आहे. यामध्ये शेतकरी बांधव, जमीन धारक व इतर नागरिकांसाठी जमिनीशी संबंधित 17 सुविधा उपलब्ध करून देण्यात आल्या आहेत. यामुळे आता शासकीय कार्यालयात नागरिकांना वेळ वाया घालवण्याची गरज नाही, ही सर्व माहिती घरबसल्या, मोबाईल किंवा संगणकावर सहज उपलब्ध होणार आहे.
कोणत्या आहेत या 17 सुविधा?
या पोर्टलवर तुम्हाला खालील सर्व सेवा एका ठिकाणी मिळतील. यासाठी फक्त 15 रुपये इतकं नाममात्र शुल्क आकारण्यात येणार असून या सुविधा पुढील प्रमाणे आहेत,
- 7/12 उतारा (डिजिटल स्वाक्षरीसह)
- 7/12 फेरफारसाठी ऑनलाईन अर्ज
- फेरफार स्थिती तपासणी
- फेरफार उतारा
- 8अ उतारा (डिजिटल स्वाक्षरीसह)
- मालमत्ता पत्रक
- मालमत्ता पत्रक फेरफार
- अधिकार क्षेत्र तपासणी
- प्रलंबित दिवाणी न्यायालयीन प्रकरणं
- ई-अभिलेख सेवा
- ई-नकाशा / भू-नकाशा
- आपली चावडी
- इ-मोजणी माहिती
- अभिलेख पडताळणी सुविधा
- ई-चावडीद्वारे जमीन महसूल भरणा
- ई-कोर्ट माहिती प्रणाली
- ई-पीक पाहणी सुविधा
शेतकरी किंवा जमीनधारक व्यक्तींना या सेवांसाठी नवीन पोर्टलचा मोठा फायदा होणार आहे.
डिजिटल युगातील शेती आणि जमीन व्यवहार
या नव्या पोर्टलमुळे आता शेतकऱ्यांना किंवा जमीन मालकांना त्यांच्या मालकीच्या नोंदी तपासण्यासाठी किंवा फेरफार अर्ज सादर करण्यासाठी तहसील किंवा जिल्हा कार्यालयात वारंवार चकरा मारायची गरज नाही. वडिलोपार्जित जमिनीवरील वारस नोंदी, हक्कपत्रक, नकाशे पाहणं, फेरफार स्थिती जाणून घेणं हे सगळं आता मोबाईलवर शक्य झालं असल्याचं बघायला मिळत आहे.
भारतातील भूमी अभिलेखांचे मुख्य प्रकार
भारतात जमीनविषयक रेकॉर्ड्स विविध स्वरूपात साठवले जातात. त्यातील काही महत्त्वाचे प्रकार हे खालीलप्रमाणे आहेत,
1. जमिनीची नोंद
या नोंदीत संबंधित प्रदेशातील सर्व जमिनींची माहिती असते. त्यात त्या जमिनीचा प्रकार, क्षेत्रफळ, स्थान आणि मालकीची स्थिती नमूद केलेली असते.
2. हक्कांचे रेकॉर्ड (RoR)
हक्कांची नोंद ही जमिनीवरील मालकी किंवा भाडेकराराची कायदेशीर माहिती देते. एखाद्या जमिनीवर कोणाचा हक्क आहे हे स्पष्ट करताना RoR फार महत्त्वाचा असतो.
3. उत्परिवर्तन नोंदवही
जमिनीच्या व्यवहारात मालक बदलल्यास किंवा मालमत्ता हस्तांतरण झाल्यास त्या बदलांची नोंद या दस्तऐवजात होते. ती नोंद ठेवणं आवश्यक असतं कारण ती सद्यस्थितीची माहिती देते.
4. भाडेकरार आणि पीक निरीक्षण
ही नोंद जमीन कोणाच्या भाडेकरारावर आहे, तिथं कोणती पिकं घेतली जातात याची माहिती देते. हे कृषीविषयक योजनांसाठी उपयुक्त ठरतं.
5. विवादित प्रकरणांची नोंद
जर एखाद्या जमिनीवर कायदेशीर विवाद सुरू असेल, तर त्याची नोंद इथे केली जाते. त्यामुळे ती जमीन खरेदी करताना कोणते धोके आहेत हे समजतं.
6. सर्वेक्षण व सेटलमेंट रेकॉर्ड्स
या नोंदींमध्ये जमिनीचे सीमांकन, मोजणी, भौगोलिक वैशिष्ट्ये इत्यादींचा तपशील असतो. हे रेकॉर्ड्स प्रामुख्याने नगररचना, विकास योजना आणि सीमा विवाद निवारणासाठी वापरले जातात.
7. जमीन सुधारणा नोंदी
जमिनीवर कोणते बदल झाले आहेत, जसे सिंचन सुविधा, कुंपण, मृदा संवर्धन इत्यादी, याची माहिती इथे मिळते.
भूमी अभिलेख विभागाचं हे नवं पोर्टल म्हणजे सामान्य नागरिकांच्या सोयीसाठी, वेळेची बचत आणि पारदर्शक प्रशासनासाठी उचललेलं एक मोठं पाऊल आहे. शेतकरी वर्गासाठी तर ही सेवा विशेष उपयुक्त आहे. जमिनीशी संबंधित कोणत्याही कामासाठी आता कोणाच्याही दारात जायची गरज नाही, फक्त वर दिलेली वेबसाईट उघडा, हवी ती माहिती भरा आणि सर्व सेवा तुमच्या मोबाईलवर मिळवा.
